თანამედროვე გეოპოლიტიკურ ლანდშაფტში, კიბერომი ერებს შორის კონფლიქტებისა და დავების ცენტრალურ კომპონენტად იქცა. სახელმწიფოები შეტევით კიბეროპერაციებს ჯაშუშობის, დივერსიისა და გლობალური მასშტაბით პოლიტიკური გავლენის მოსაპოვებლად იყენებენ.
მთავრობების მიერ კოორდინირებული თავდასხმები - ხშირად მოწინავე ჯგუფების მეშვეობით, რომლებიც ცნობილია როგორც APT (მოწინავე მუდმივი საფრთხეები) - გაუმჯობესდა და მასშტაბური გახდა. გლობალური კიბერ საფრთხეების ეს კონტექსტი პირდაპირ გავლენას ახდენს ბრაზილიის ციფრულ უსაფრთხოებაზე, აყენებს სტრატეგიულ სექტორებს მნიშვნელოვანი რისკების წინაშე და მოითხოვს მოწინააღმდეგეების ტექნიკური დონის შესაბამის რეაგირებას.
კიბერომის ევოლუცია გლობალურ სცენარში
ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში კიბერომი იზოლირებული ფენომენიდან გლობალურ პანდემიად გადაიქცა. ეს ცვლილება მნიშვნელოვანი გარდამტეხი მომენტით დაიწყო: 2017 წელს NotPetya-ს შეტევამ, იმ დროისთვის უპრეცედენტო დამანგრეველი ძალის მქონე მავნე პროგრამამ, რომელმაც კიბერომის ახალი ერა დაიწყო.
მას შემდეგ ტრადიციულმა კონფლიქტებმა ძლიერი ციფრული კომპონენტი შეიძინა: მაგალითად, რუსეთის კამპანია უკრაინაში მოიცავდა კიბერშეტევების სერიას ელექტროქსელების, კომუნიკაციებისა და სამთავრობო სააგენტოების წინააღმდეგ, ხოლო ჰაკერული და კრიმინალური დაჯგუფებები სახელმწიფო ინტერესებს უჭერდნენ მხარს. ჩვეულებრივი და ციფრული ომის ინტეგრაცია ნათელი გახდა, ხოლო სახელმწიფო თავდასხმებსა და გავრცელებულ კიბერდანაშაულებს შორის საზღვრები ბუნდოვანი გახდა.
გლობალურ კიბერომში მთავარ სახელმწიფო აქტორებს შორის არიან ისეთი ძალები, როგორიცაა ჩინეთი, რუსეთი, შეერთებული შტატები, ირანი და ჩრდილოეთ კორეა. თითოეული მათგანი იყენებს კონკრეტულ სტრატეგიებს: კიბერშპიონაჟს სამრეწველო და სამთავრობო საიდუმლოებების მოსაპარად, საბოტაჟს მტრის კრიტიკული ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ და გავლენის შეტევებს (მაგალითად, შეჭრას, რასაც მოჰყვება საიდუმლო მონაცემების გაჟონვა პოლიტიკურ პროცესებში ჩარევის მიზნით). შემაშფოთებელი მახასიათებელია სახელმწიფოებსა და კრიმინალურ დაჯგუფებებს შორის მზარდი თანამშრომლობა (ან ტოლერანტობა).
მაგალითებია გამოსასყიდის მოთხოვნით მომუშავე დაჯგუფებები, რომლებიც იმ ქვეყნებში არიან დაფუძნებული, რომლებიც მათ წინააღმდეგ ზომებს არ ახორციელებენ და სტრატეგიული ზიანის მიყენების მიზნით ფინანსურ გამოძალვას იყენებენ. 2021 წელს აშშ-ში Colonial Pipeline-ზე გამოსასყიდის მოთხოვნით მოწყობილმა შეტევამ (რომელიც რუსულენოვან ჯგუფს მიეწერება) გამოავლინა ინფრასტრუქტურული კომპანიების მოუმზადებლობა ასეთი საფრთხეების წინაშე. კრიტიკულ ინფრასტრუქტურაზე ეს თავდასხმები თავდამსხმელებს ცნობადობას და ხშირად ფინანსურ შემოსავალს მოაქვს, რაც მათ სულ უფრო ხშირ და დახვეწილს ხდის.
ჩინეთის მზარდი გავლენა
ჩინეთი ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან და აქტიურ კიბერ ძალად იქცა. ბოლოდროინდელი ანგარიშები ჩინეთის ციფრული ჯაშუშობის ოპერაციების აგრესიულ გაფართოებაზე მიუთითებს მთელ მსოფლიოში. 2024 წელს ჩინეთთან დაკავშირებული ჰაკერების მიერ განხორციელებული შეტევები საშუალოდ 150%-ით გაიზარდა, რამაც გავლენა მოახდინა ეკონომიკის თითქმის ყველა სექტორის ორგანიზაციებზე. მხოლოდ 2024 წელს ჩინეთის კიბერჯაშუშობის შვიდი ახალი ჯგუფი გამოვლინდა, რომელთაგან ბევრი კონკრეტულ სექტორებში ან ტექნოლოგიებზე იყო სპეციალიზებული.
ჩინელი ჰაკერების მიერ განხორციელებულ კიბერკამპანიებს გლობალური მასშტაბები აქვს და ლათინურ ამერიკასაც არ ზოგავს. კვლევები აჩვენებს, რომ 2023 წელს ლათინურ ამერიკაში კიბერშეტევების უმეტესობა ჩინეთთან და რუსეთთან დაკავშირებული აგენტებისგან მომდინარეობდა.
ეს კოორდინირებული ძალისხმევა ასახავს არა მხოლოდ გეოპოლიტიკურ მიზნებს (მაგალითად, დიპლომატიური პოზიციების ან უცხოური ინვესტიციების მონიტორინგი), არამედ ეკონომიკურ ინტერესებსაც. მაგალითად, ბრაზილია ამჟამად ჩინური ინვესტიციების ყველაზე დიდი მიმართულებაა ლათინურ ამერიკაში, განსაკუთრებით ენერგეტიკის, ტელეკომუნიკაციებისა და სამთო მოპოვების სფეროში. დამთხვევაა (თუ არა), რომ ჩინეთიდან წამოსული კიბერშპიონაჟონა ბრაზილიური სამიზნეების წინააღმდეგ ისევე გაიზარდა, როგორც ეს შეინიშნება სხვა რეგიონებში, სადაც ჩინური ინვესტიციების მაღალი დონეა, მაგალითად, ქვეყნებში, რომლებიც მონაწილეობენ „ერთი სარტყელი, ერთი გზა“ ინიციატივაში - ჯგუფში, რომელიც აერთიანებს აზიის, ევროპის, აფრიკისა და ლათინური ამერიკის ქვეყნებს.
გლობალური საფრთხეების გავლენა ბრაზილიაზე: სტრატეგიული სექტორები თავდასხმის ქვეშ.
ბრაზილიაში რამდენიმე სტრატეგიული სექტორი უკვე განიცდის მავნე უცხოური აქტორების შეჭრის მცდელობებს, იქნებიან ეს ქვეყნების მიერ მხარდაჭერილი ჯგუფები თუ დახვეწილი კრიმინალური ორგანიზაციები. ძირითადი ვექტორებია მიზნობრივი ფიშინგის კამპანიები, კრიტიკულ ქსელებში ჩანერგილი მოწინავე მავნე პროგრამები და ფართოდ გამოყენებულ სისტემებში დაუცველობების ექსპლუატაცია.
ბრაზილიაში რამდენიმე კრიტიკული ინფრასტრუქტურული ობიექტი - როგორიცაა ელექტროენერგია, ნავთობი და გაზი, ტელეკომუნიკაციები, წყალი და სატრანსპორტო ქსელები - ხშირად ხდება კიბერომის სამიზნე, რადგან მათი კომპრომეტირების შემთხვევაში, მათი მასშტაბური ზიანის მიყენების პოტენციალი არსებობს. 2021 წლის თებერვალში ბრაზილიის ელექტროენერგიის სექტორის ორმა უმსხვილესმა კომპანიამ გამოსასყიდის მოთხოვნით განხორციელებული თავდასხმები განიცადა, რის გამოც ისინი იძულებულნი გახდნენ დროებით შეეჩერებინათ თავიანთი ოპერაციების ნაწილი.
ფინანსური სექტორიც არ არის გამონაკლისი. ჩრდილოეთ კორეის ჯგუფებმა დიდი ინტერესი გამოხატეს ბრაზილიის კრიპტოვალუტის სამიზნეების, ფინანსური ინსტიტუტების და თავდაცვის სექტორის მიმართაც კი. ეს დამნაშავეები ცდილობენ ციფრული აქტივების მოპარვას ჩრდილოეთ კორეის მთავრობის პროგრამების დასაფინანსებლად, სანქციების გვერდის ავლით - ეს ეკონომიკურად მოტივირებული კიბერომის ფორმაა. გარდა ამისა, საერთაშორისო კიბერდანაშაულები (ხშირად დაკავშირებული აღმოსავლეთ ევროპის ქსელებთან) ბრაზილიურ ბანკებსა და მათ მილიონობით მომხმარებელს მომგებიან სამიზნეებად მიიჩნევენ. საბანკო მავნე პროგრამების კამპანიები, ფიშინგის ქსელები და ბარათების მონაცემების ქურდობა ბრაზილიას ინდუსტრიული მასშტაბით დაატყდა თავს. გასაკვირი არ არის, რომ ბოლოდროინდელმა ანგარიშმა აჩვენა, რომ ბრაზილია მსოფლიოში მეორე ყველაზე თავდასხმის ქვეყანაა კიბერდანაშაულის მხრივ, რომელიც 12 თვეში 700 მილიონზე მეტ შეტევას განიცდის (საშუალოდ 1,379 შეტევა წუთში) - რომელთაგან ბევრი ფინანსურ თაღლითობას ისახავს მიზნად.
მთავრობა და საჯარო დაწესებულებები
ბრაზილიის სამთავრობო ინსტიტუტები - მათ შორის ფედერალური სააგენტოები, შეიარაღებული ძალები, სასამართლო სისტემა და შტატების მთავრობები - კიბერომის პრიორიტეტულ სამიზნეებად იქცნენ, რაც სხვადასხვა ქვეყნიდან ჯაშუშურ და დივერსიულ თავდასხმებს იზიდავს. ბოლო წლებში ჩინეთთან, რუსეთთან და ჩრდილოეთ კორეასთან დაკავშირებულმა დაჯგუფებებმა ბრაზილიის წინააღმდეგ ოპერაციები განახორციელეს.
მოტივაცია მოიცავს დიპლომატიური და კომერციული საიდუმლოებებისადმი ინტერესიდან დაწყებული საერთაშორისო მოლაპარაკებებში სტრატეგიული უპირატესობის მოპოვებით დამთავრებული. Google-ის 2023 წლის ანგარიშის თანახმად, 2020 წლიდან ბრაზილიაში მომხმარებლების წინააღმდეგ ათზე მეტი უცხოური კიბერშპიონაჟის ჯგუფია მიმართული - მთავრობებს მიკუთვნებული ფიშინგის აქტივობების 85% ჩინეთის, ჩრდილოეთ კორეისა და რუსეთის ჯგუფებიდან მომდინარეობს.
ეს ინტენსიური აქტივობა ასახავს ბრაზილიის, როგორც რეგიონალური ლიდერისა და გავლენიანი მოთამაშის პოზიციას გლობალურ ასპარეზზე, რაც მას მიმზიდველ სამიზნედ აქცევს კონფიდენციალური ინფორმაციის მოპოვების მსურველი მოწინააღმდეგეებისთვის.
როგორ შეამცირა ბრაზილიამ კიბერომის რისკები?
გლობალური კიბერ საფრთხეების ესკალაციის წინაშე, ბრაზილია იღებს - და უნდა განაგრძოს გაუმჯობესება - რამდენიმე ზომას რისკების შესამცირებლად და კიბერუსაფრთხოების გასაძლიერებლად . ინციდენტებიდან მიღებული გაკვეთილები და ექსპერტების რეკომენდაციები თანხვედრაშია ზოგიერთ ძირითად საკითხთან, როგორიცაა სამთავრობო კიბერთავდაცვის სტრუქტურების გაძლიერება - 2021 წელს ბრაზილიამ დაამტკიცა ეროვნული კიბერუსაფრთხოების სტრატეგია (E-Ciber), რომელიც ხაზს უსვამს ეროვნული დაცვის შესაძლებლობების გაძლიერების, საერთაშორისო თანამშრომლობის გაუმჯობესების და ეროვნული ტექნოლოგიების განვითარების წახალისების აუცილებლობას.
თუმცა, ჯერ კიდევ ბევრი რამ არის გასაკეთებელი. ქვეყანას დამატებითი თავდაცვის ფენების დანერგვა სჭირდება ენერგეტიკის, ტელეკომუნიკაციების, ფინანსური, ტრანსპორტის, სანიტარული და სხვა აუცილებელი მომსახურების სექტორებში. ეს მოიცავს საერთაშორისო უსაფრთხოების სტანდარტების (მაგ., ISO 27001 სტანდარტები, NIST ჩარჩო) დანერგვას და ინფრასტრუქტურის ოპერატორებისთვის კიბერუსაფრთხოების მინიმალური მოთხოვნების დაკმაყოფილების მოთხოვნას. ასევე აუცილებელია ამ ორგანიზაციების შეტევის ზედაპირის შემცირება, მათი მდგრადობის გაზრდა და ინციდენტების პრევენციის, მონიტორინგისა და რეაგირების ძლიერი პროტოკოლების შემუშავება.
კერძოდ, უნდა გაუმჯობესდეს ბრაზილიის ინტერნეტ ქსელის უსაფრთხოება - დაცული იყოს მონაცემთა ცენტრები, დიდი სერვერები, ტრაფიკის გაცვლის წერტილები და სხვა აქტივები, რომლებიც მხარს უჭერენ სხვადასხვა კრიტიკულ სექტორს.
კერძო სექტორში, სეგმენტის მიხედვით, უფრო მეტი სიმწიფეა. მაგალითად, ფინანსურ სექტორს ბრაზილიაში ერთ-ერთი ყველაზე განვითარებული კიბერუსაფრთხოების ეკოსისტემა აქვს, რასაც ცენტრალური ბანკის მკაცრი რეგულაციები, თაღლითობის საწინააღმდეგო ტექნოლოგიებში უწყვეტი ინვესტიციები და მაღალი ღირებულების ტრანზაქციების სულ უფრო დახვეწილი საფრთხეებისგან დაცვის აუცილებლობა განაპირობებს.
დასკვნის სახით, გლობალური კიბერომი ბრაზილიას რთული, თუმცა მართვადი გამოწვევების წინაშე აყენებს ადეკვატური დაგეგმვისა და ინვესტიციების შემთხვევაში. ქვეყანამ უკვე აჩვენა პროგრესი - ითვლება, რომ მას ლათინურ ამერიკაში კიბერუსაფრთხოების ყველაზე განვითარებული მდგომარეობა აქვს - თუმცა საფრთხის ტემპი მუდმივ გაუმჯობესებას მოითხოვს.
კიბერსივრცის უხილავ თეატრში, სადაც თავდასხმები მიკროწამებში ხდება, წინასწარ მომზადება ფუნდამენტურია. ბრაზილიის კიბერმდგრადობის გაძლიერება არა მხოლოდ შეამცირებს კიბერომის რისკებს, არამედ უზრუნველყოფს, რომ ბრაზილიას შეეძლოს უსაფრთხოდ გამოიყენოს გლობალური ციფრული ტრანსფორმაციის შესაძლებლობები, ისე, რომ მისი სუვერენიტეტი ან სტრატეგიული აქტივები ფარული მოწინააღმდეგეების მძევლად არ იქნეს აყვანილი. მოკლედ, კიბერუსაფრთხოება ეროვნული უსაფრთხოებაა და ის პრიორიტეტი უნდა იყოს როგორც მშვიდობიანობის, ასევე კონფლიქტის დროს, დღეს და ყოველთვის.
