W ostatnich latach Brazylia doświadczyła znaczącego postępu w dziedzinie nowych form łączności bezprzewodowej, zwłaszcza w zakresie internetu satelitarnego na niskiej orbicie okołoziemskiej oraz stałego dostępu bezprzewodowego (FWA). Dzięki szybkiemu rozwojowi sieci 5G i zwiększonemu zasięgowi zapewnianemu przez konstelacje satelitarne, rynek brazylijski stoi obecnie w obliczu scenariusza, w którym technologie te mogą zarówno konkurować, jak i wzajemnie się uzupełniać, w zależności od lokalnych warunków i specyficznych potrzeb użytkowników.
Technologia 5G FWA była rozważana jako alternatywa dla zapewnienia stałego dostępu do szerokopasmowego internetu w lokalizacjach bez infrastruktury światłowodowej lub kablowej. Od 2 grudnia 2024 r. wszystkie 5570 brazylijskich gmin mogło korzystać z niezależnej technologii 5G dzięki udostępnieniu pasma 3,5 GHz przez firmę Anatel, wyprzedzając plan o 14 miesięcy. Do marca 2025 r. sieć 5G była już obecna w ponad 895 gminach, w szczególności w stanach São Paulo (166), Paraná (122), Minas Gerais (111), Santa Catarina (78) i Rio Grande do Sul (63).
Oprócz krajowych firm telekomunikacyjnych, które zainwestowały znaczne środki w ekspansję, nowi regionalni gracze, którzy nabyli licencje 5G w aukcji częstotliwości, również stawiają na FWA. Jednak pomimo rosnącego zainteresowania, obecny zasięg jest wciąż skromny w porównaniu z tradycyjnym internetem szerokopasmowym. Badania wskazują, że około 40% operatorów 5G na świecie oferuje już FWA – wyzwania, takie jak koszt sprzętu i limity danych, ograniczają masową adopcję FWA. Z tego powodu obecne oferty FWA wiążą się ze stosunkowo restrykcyjnymi limitami danych, co wymaga od producentów obniżenia kosztów CPE, aby umożliwić większą ekspansję.
Pod względem zasięgu, FWA zależy bezpośrednio od dostępności sieci komórkowej. W dużych miastach i obszarach metropolitalnych, gdzie 5G jest już obecne, FWA może być szybko oferowana – niektórzy operatorzy zapowiadają ją nawet w miastach takich jak São Paulo i Campinas. Z drugiej strony, na obszarach wiejskich lub oddalonych brak wież 5G stanowi czynnik ograniczający. Ogólnie rzecz biorąc, FWA będzie częściej wykorzystywana tam, gdzie zasięg sieci komórkowej jest już dobrze rozwinięty, wykorzystując istniejącą infrastrukturę 5G do zapewnienia stacjonarnego, bezprzewodowego dostępu szerokopasmowego.
Satelity na niskiej orbicie okołoziemskiej: szybki postęp.
Oprócz FWA, Brazylia jest świadkiem prawdziwej rewolucji w internecie satelitarnym, napędzanej przez satelity niskiej orbity okołoziemskiej (LEO). W przeciwieństwie do tradycyjnych satelitów geostacjonarnych (które krążą w odległości około 36 000 km od Ziemi), satelity LEO krążą zaledwie kilkaset kilometrów, co pozwala na znacznie mniejsze opóźnienia i usługi porównywalne z naziemnym internetem szerokopasmowym.
Od 2022 roku kraj obsługuje duża konstelacja LEO, której liczba użytkowników i przepustowość rośnie wykładniczo. Obecnie zasięg satelitarny obejmuje prawie 100% terytorium Brazylii – użytkownicy potrzebują jedynie niezakłóconego widoku nieba, aby nawiązać połączenie. Dotyczy to zarówno gospodarstw rolnych w odległych rejonach brazylijskiego interioru, jak i społeczności nadrzecznych w Amazonii.
Najnowsze dane potwierdzają szybki wzrost bazy użytkowników satelity LEO w Brazylii. Raport z kwietnia 2025 roku wykazał, że wiodąca usługa internetu satelitarnego na niskiej orbicie okołoziemskiej – Starlink – miała już 345 000 aktywnych abonentów w Brazylii, co stanowi 2,3-krotny wzrost w ciągu zaledwie jednego roku – czyniąc ten kraj czwartym co do wielkości rynkiem na świecie.
Ta imponująca liczba – osiągnięta w ciągu około dwóch lat działalności komercyjnej – pozycjonuje łączność satelitarną jako istotne rozwiązanie, szczególnie w lokalizacjach, do których nie docierają sieci naziemne. Dla porównania, we wrześniu 2023 r. szacowano, że 0,8% wszystkich dostępów szerokopasmowych w kraju było już realizowanych za pośrednictwem satelitów. W regionie północnym odsetek ten wzrasta do 2,8%, a konstelacja LEO odpowiada za 44% tych dostępów satelitarnych (około 37 000 połączeń). W niektórych stanach północnych Starlink posiada już ponad połowę wszystkich dostępów satelitarnych, co świadczy o jego wiodącej pozycji w tej niszy.
W kwietniu 2025 roku Brazylijska Narodowa Agencja Telekomunikacyjna (Anatel) zatwierdziła rozszerzenie licencji satelitarnej LEO, zezwalając na eksploatację 7500 dodatkowych satelitów, poza około 4400 już zatwierdzonymi. Dzięki temu konstelacja będzie w nadchodzących latach liczyć blisko 12 000 satelitów na orbicie obsługujących Brazylię, co zwiększy jej pojemność i zasięg.
Wydajność i opóźnienie
Oba systemy zapewniają prędkości szerokopasmowe, ale ich wartość zależy od dostępnej infrastruktury. W pomiarach przeprowadzonych w Brazylii, połączenie Starlink LEO osiągnęło prędkość pobierania 113 Mb/s i prędkość wysyłania 22 Mb/s, przewyższając inne satelity. FWA 5G, wykorzystując częstotliwości średniego zasięgu (3,5 GHz), może osiągać podobne lub wyższe prędkości, w zależności od bliskości anteny i dostępności widma.
Jeśli chodzi o opóźnienie, stałe połączenie 5G charakteryzuje się zazwyczaj opóźnieniem wynoszącym od 20 do 40 milisekund, podobnym do opóźnienia konwencjonalnej sieci komórkowej – odpowiednim do zastosowań w czasie rzeczywistym, wideokonferencji itp. Z kolei konstelacja satelitów na niskiej orbicie okołoziemskiej odnotowała opóźnienia na poziomie około 50 ms w testach przeprowadzonych w Brazylii, co jest niezwykle niskim poziomem w porównaniu z 600–800 ms w przypadku satelitów geostacjonarnych.
W praktyce 50 ms jest wystarczająco zbliżone do parametrów światłowodu (które wahają się od 5 do 20 ms), aby obsługiwać niemal wszystkie aplikacje bez istotnych wad. Różnica 30 ms między FWA a LEO jest niezauważalna w przypadku większości typowych aplikacji, chociaż 5G w trybie autonomicznym mogłoby teoretycznie jeszcze bardziej obniżyć opóźnienie w miarę rozwoju infrastruktury rdzeniowej.
Pomimo podobieństw, na odległych obszarach wiejskich lub w miejscach o słabej infrastrukturze, internet satelitarny staje się wybawieniem dla ostatniej mili. Tam, gdzie w pobliżu nie ma wież komórkowych ani światłowodów, wdrożenie 5G może być niewykonalne w krótkiej perspektywie – instalacja anteny satelitarnej staje się najszybszym i najwydajniejszym rozwiązaniem.
Na przykład w brazylijskim rolnictwie wdrożenie internetu LEO zostało docenione jako czynnik zwiększający produktywność, łączący gospodarstwa, które wcześniej były offline. Nawet instytucje publiczne uciekają się do rozwiązań kosmicznych, aby połączyć szkoły, ośrodki zdrowia i bazy w lasach. Dlatego na obszarach, gdzie operatorzy nie mają konkurencji, satelity nie mają konkurencji – wypełniają niszę podstawowej i zaawansowanej łączności jednocześnie, zapewniając wszystko, od podstawowego dostępu do internetu po możliwości wdrażania rozwiązań IoT w terenie.
Z kolei w obszarach miejskich i regionach z dobrze rozwiniętymi sieciami komórkowymi, technologia 5G FWA powinna dominować jako preferowana opcja stacjonarnego dostępu bezprzewodowego. Wynika to z faktu, że miasta charakteryzują się dużą gęstością anten, dużą przepustowością i konkurencją między operatorami – czynnikami, które utrzymują ceny na przystępnym poziomie i pozwalają na oferowanie bogatych pakietów danych. Technologia FWA może bezpośrednio konkurować z tradycyjnym internetem szerokopasmowym w dzielnicach bez dostępu do sieci, oferując w wielu przypadkach wydajność zbliżoną do światłowodu.
Podsumowując, nowy krajobraz łączności w Brazylii wskazuje na komplementarne współistnienie FWA (stacjonarnego dostępu bezprzewodowego) i internetu satelitarnego. Nie chodzi tu o bezpośrednią konkurencję o ten sam udział w rynku, ale o optymalne zaspokojenie zróżnicowanych potrzeb geograficznych i użytkowych. Kadra kierownicza i decydenci powinni postrzegać te technologie jako sojuszników w rozwoju łączności: FWA wykorzystujący infrastrukturę 5G do dostarczania szybkiego, bezprzewodowego dostępu szerokopasmowego wszędzie tam, gdzie jest to ekonomicznie opłacalne, a satelita wypełnia luki, zapewniając mobilność i redundancję. Ta mozaika, jeśli będzie dobrze skoordynowana, sprawi, że transformacja cyfrowa nie będzie znała granic fizycznych, dostarczając wysokiej jakości internet z centrów metropolii do najdalszych zakątków kraju, w sposób zrównoważony i efektywny.
