In de afgelopen jaren heeft Brazilië aanzienlijke vooruitgang geboekt op het gebied van nieuwe vormen van draadloze connectiviteit, vooral via satellietinternet in lage baan en vaste draadloze toegang (Fixed Wireless Access, of FWA). Met de snelle uitbreiding van 5G-netwerken en de toename van de dekking door satellietconstellaties, wordt de Braziliaanse markt geconfronteerd met een situatie waarin deze technologieën zowel met elkaar kunnen concurreren als elkaar kunnen aanvullen, afhankelijk van de lokale omstandigheden en de specifieke behoeften van de gebruikers.
De FWA 5G wordt beschouwd als een alternatief om vaste breedband naar locaties zonder glasvezel- of kabelinfrastructuur te brengen. Vanaf 2 december 2024 zijn alle 5.570 Braziliaanse gemeenten in staat om de standalone 5G-technologie te ontvangen, dankzij de vrijgave van het 3,5 GHz-bereik door Anatel, waarmee 14 maanden eerder wordt voldaan aan de geplande planning. Tot maart 2025 was 5G al aanwezig in meer dan 895 gemeenten, met de meeste in de staten São Paulo (166), Paraná (122), Minas Gerais (111), Santa Catarina (78) en Rio Grande do Sul (63).
Naast de nationale telcos, die sterk hebben geïnvesteerd in uitbreiding, zetten ook nieuwe regionale toetreders die 5G-licenties hebben verworven tijdens de spectrumveiling in op FWA. Maar ondanks de toenemende interesse blijft het huidige bereik bescheiden in vergelijking met traditionele breedband. Studies wijzen uit dat ongeveer 40% van de operators wereldwijd al FWA aanbieden via 5G – uitdagingen zoals de kosten van de apparatuur en datalimieten beperken de grootschalige adoptie van FWA. Daarom worden de huidige FWA-aanbiedingen geleverd met relatief beperkte datalimieten, en eisen ze dat fabrikanten de kosten van de CPE's verlagen om een grotere uitbreiding mogelijk te maken.
Wat de dekking betreft, hangt FWA rechtstreeks af van de beschikbaarheid van het mobiele netwerk. In grote steden en metropolitaanse gebieden waar 5G al aanwezig is, kan FWA snel worden aangeboden – sommige providers kondigen de dienst al aan in steden zoals São Paulo en Campinas. Aan de andere kant, in landelijke of afgelegen gebieden, is het ontbreken van 5G-torens een beperkende factor. Over het algemeen zal de FWA meer worden gebruikt op plaatsen waar al een goed gevestigde mobiele dekking is, door gebruik te maken van de bestaande 5G-infrastructuur om vaste draadloze breedband te leveren.
Laagbaan satellieten: snel vooruitgang
Parallel aan de FWA, ziet Brazilië een ware revolutie in satellietinternet, aangedreven door lage aardorbitale satellieten (LEO). In tegenstelling tot traditionele geostationaire satellieten (die op ongeveer 36.000 km van de aarde draaien), draaien LEO's op slechts enkele honderden kilometers, waardoor veel lagere latentie mogelijk is en diensten meer vergelijkbaar zijn met vaste breedband.
Sinds 2022 is een groot LEO-constellatie begonnen met het bedienen van het land en groeit deze exponentieel in gebruikers en capaciteit. Momenteel de satellietdekking bijna 100% van het Braziliaanse grondgebied bereikt – het enige wat de gebruiker nodig heeft, is een onbelemmerd zicht op de hemel om verbinding te maken. Dit omvat alles van boerderijen in afgelegen gebieden in het binnenland van Brazilië tot riviergemeenschappen in de Amazone.
Gegevens van recente datum bevestigen de snelle groei van de LEO-satellietgebruikersbasis in Brazilië. Een rapport van april 2025 benadrukte dat de belangrijkste dienst voor internet via lage aardebaan satellieten – Starlink – al 345.000 actieve abonnees had in Brazilië, wat een verdrievoudiging is in slechts één jaar – waardoor het land de vierde grootste markt ter wereld is.
Dit indrukwekkende cijfer – bereikt in ongeveer twee jaar commerciële werking – positioneert satellietconnectiviteit als een krachtige oplossing, vooral op locaties waar vaste netwerken niet beschikbaar zijn. Ter vergelijking: in september 2023 werd geschat dat 0,8% van alle breedbandtoegangen in het land al via satelliet verliepen, een verhouding die stijgt tot 2,8% in de Noordelijke Regio, waarbij de LEO-constellatie verantwoordelijk is voor 44% van deze satelliettoegangen (ongeveer 37 duizend verbindingen). In sommige noordelijke staten bezit Starlinnk al meer dan de helft van alle satelliettoegangen, wat haar leiderschap in deze niche weerspiegelt.
A Agência Nacional de Telecomunicações (Anatel) heeft in april 2025 de uitbreiding van de LEO-satellietlicentie goedgekeurd, waardoor de werking van 7.500 extra satellieten mogelijk wordt naast de ongeveer 4.400 al toegestaan. Hierdoor kan de constellatie in de komende jaren bijna 12.000 satellieten in een baan om de aarde bereiken die Brazilië bedienen, waardoor haar capaciteit en dekking worden versterkt.
Prestaties en latentie
Beide systemen kunnen breedbandsnelheden leveren, maar de cijfers hangen af van de beschikbare infrastructuur. Bij metingen in Brazilië, de LEO-verbinding van Starlink met 113 Mbps downloads en 22 Mbps uploads, met een betere prestatie dan andere satellieten. De FWA 5G, wanneer gebruikmakend van middengolffrequenties (3,5 GHz), kan vergelijkbare of hogere snelheden bereiken afhankelijk van de nabijheid van de antenne en de beschikbaarheid van spectrum.
Wat betreft latency, een vaste 5G-verbinding heeft meestal een latency van ongeveer 20 tot 40 milliseconden, vergelijkbaar met die van een conventioneel mobiel netwerk – geschikt voor realtime toepassingen, videoconferenties, enzovoort. De constellatie van laag-elliptische satellieten registreerde latenties van ongeveer 50 ms tijdens tests in Brazilië, een ongelooflijk laag niveau vergeleken met de 600-800 ms van geostationaire satellieten.
In de praktijk is 50 ms voldoende dicht bij de ervaring van glasvezel (die tussen 5 en 20 ms ligt) om bijna alle toepassingen zonder grote nadelen te ondersteunen. Het verschil van 30 ms tussen FWA en LEO is niet waarneembaar voor de meeste gangbare toepassingen, hoewel 5G in standalone-modus theoretisch de latentie verder kan verlagen naarmate de kerninfrastructuur evolueert.
Ondanks de overeenkomsten, wordt satellietinternet in afgelegen landelijke gebieden of gebieden met slechte infrastructuur steeds meer erkend als de redder van de laatste mijl. Waar geen nabijgelegen mobiele torens of glasvezel-backhaul zijn, kan het implementeren van 5G op korte termijn niet haalbaar zijn - het installeren van een satellietantenne wordt de snelste en meest efficiënte oplossing.
In de Braziliaanse landbouw wordt de adoptie van het LEO-internet bijvoorbeeld gevierd als een factor voor productiviteit, doordat boerderijen die voorheen offline waren, nu verbonden zijn. Zelfs overheidsinstanties maken gebruik van ruimtelogistiek om scholen, gezondheidsposten en bases in het bos te verbinden. Dus in schaduwgebieden van de operators heeft de satelliet geen concurrentie – hij vult een niche van basis- en geavanceerde connectiviteit tegelijk, variërend van basisinternettoegang tot de mogelijkheden voor het implementeren van IoT-oplossingen op het veld.
In ruil daarvoor zal in stedelijke gebieden en regio's met goed ontwikkelde mobiele netwerken 5G FWA de voorkeursoptie blijven voor vaste draadloze toegang. Omdat er in steden een hoge dichtheid van antennes is, overvloedige capaciteit en concurrentie tussen operators – factoren die de prijzen betaalbaar houden en royale datapakketten mogelijk maken. De FWA kan rechtstreeks concurreren met traditionele breedband in niet-kabelgebonden wijken, en biedt in veel gevallen prestaties vergelijkbaar met glasvezel.
Concluderend wijst het nieuwe connectiviteitslandschap in Brazilië op de complementaire coexistentie van FWA en satellietinternet. Het gaat niet om een directe concurrentiestrijd om hetzelfde marktaandeel, maar om het optimaal bedienen van verschillende geografische en gebruiksbehoeften. Executives en besluitvormers moeten deze technologieën zien als bondgenoten bij de uitbreiding van de connectiviteit: de FWA die gebruikmaakt van de 5G-infrastructuur om snel draadloos breedband te leveren waar het economisch haalbaar is, en de satelliet die de lege plekken opvult en mobiliteit en redundantie biedt. Deze mozaïek, indien goed gecoördineerd, zal ervoor zorgen dat de digitale transformatie geen fysieke grenzen kent, waardoor kwaliteitsinternet van het centrum van de metropolen naar de uithoeken van het land wordt gebracht, op een duurzame en efficiënte manier.
