In het huidige geopolitieke landschap is cyberoorlog een essentieel onderdeel geworden van conflicten en geschillen tussen naties. Staten voeren offensieve cyberoperaties uit voor spionage, sabotage en politieke beïnvloeding op wereldwijde schaal.
Gecoördineerde aanvallen door overheden – vaak via geavanceerde groepen bekend als APT's (aanhoudende geavanceerde bedreigingen) – zijn geëvolueerd in verfijning en bereik. Deze context van wereldwijde cyberdreigingen beïnvloedt rechtstreeks de digitale veiligheid van Brazilië, waardoor strategische sectoren worden blootgesteld aan aanzienlijke risico's en het vereist antwoorden die passen bij het technische niveau van de tegenstanders.
Evolutie van cyberoorlogvoering in het wereldwijde landschap
In de afgelopen twee decennia is cyberoorlog uitgegroeid van een geïsoleerd fenomeen tot een wereldwijde pandemie. Bij deze omslag was er een belangrijk keerpunt: de NotPetya-aanval van 2017, een malware met een ongekend vernietigingsvermogen voor die tijd, en die een nieuw tijdperk van cyberoorlogvoering inluidde.
Sindsdien kregen traditionele conflicten een sterke digitale component: bijvoorbeeld, de Russische campagne in Oekraïne omvatte een reeks cyberaanvallen op elektriciteitsnetwerken, communicatie en overheidsinstanties, terwijl hacktivistische groepen en criminelen zich aansloten bij staatsbelangen. De integratie tussen conventionele en digitale oorlogvoering is duidelijk geworden, en de grenzen tussen staatsaanvallen en gewone cybercriminaliteit zijn vervaagd.
De belangrijkste staatsactoren van de wereldwijde cyberoorlog omvatten machten zoals China, Rusland, de Verenigde Staten, Iran en Noord-Korea, onder anderen. Iedereen gebruikt specifieke strategieën: cyberspionage voor het stelen van industriële en overheidsgeheimen, sabotage van vijandelijke kritieke infrastructuren, en beïnvloedingsaanvallen (zoals inbraken gevolgd door het lekken van vertrouwelijke gegevens om politieke processen te beïnvloeden). Een zorgwekkend kenmerk is de toenemende samenwerking (of tolerantie) tussen staten en criminele groepen.
Voorbeelden omvatten ransomwarebendes gevestigd in landen die ze niet bestrijden, die financiële afpersing gebruiken om strategische schade aan te richten. In 2021 heeft de ransomware-aanval op Colonial Pipeline in de VS (toegeschreven aan een Russischtalige groep) de onvoorbereidheid van infrastructuurbedrijven blootgelegd voor dit soort bedreigingen. Deze aanvallen op kritieke infrastructuur geven de aanvallers bekendheid en vaak financiële opbrengsten, waardoor ze steeds frequenter en geavanceerder worden.
De toenemende invloed van China
China is uitgegroeid tot een van de meest invloedrijke en actieve cybermachten. Recente rapporten wijzen op een agressieve uitbreiding van Chinese digitale spionageactiviteiten wereldwijd. In 2024 werd een gemiddelde stijging van 150% vastgesteld in de inbraken uitgevoerd door hackers verbonden aan China, die organisaties in vrijwel alle sectoren van de economie troffen. Alleen in 2024 zijn zeven nieuwe Chinese cyberespionage-groepen geïdentificeerd, waarvan velen gespecialiseerd zijn in specifieke sectoren of technologieën.
De cybercampagnes uitgevoerd door Chinese hackers hebben een wereldwijd bereik en sparen Latijns-Amerika niet. Onderzoeken wijzen uit dat in 2023 de meeste cyberaanvallen in Latijns-Amerika afkomstig waren van agenten verbonden aan China en Rusland.
Deze gecoördineerde inspanning weerspiegelt niet alleen geopolitieke doelen (zoals het monitoren van diplomatieke posities of buitenlandse investeringen), maar ook economische belangen. Brazilië is bijvoorbeeld tegenwoordig de grootste bestemming voor Chinese investeringen in Latijns-Amerika, vooral op het gebied van energie, telecommunicatie en mijnbouw. Coincidentieel (of niet), cyberespionage afkomstig uit China tegen Braziliaanse doelen is gegroeid op een vergelijkbare manier als in andere regio's met hoge Chinese investeringen, zoals landen die deelnemen aan het Belt and Road Initiative – een groep die landen in Azië, Europa, Afrika en Latijns-Amerika omvat.
Impact van wereldwijde dreigingen op Brazilië: strategische sectoren onder aanval
Verschillende strategische sectoren in Brazilië worden al geconfronteerd met pogingen tot inbraak door kwaadaardige buitenlandse actoren, of het nu gaat om door naties gesteunde groepen of geavanceerde criminele organisaties. De belangrijkste vectoren omvatten gerichte phishing-campagnes, geavanceerde malware ingebed in kritieke netwerken en het exploiteren van kwetsbaarheden in veelgebruikte systemen
Verschillende installaties van de Braziliaanse kritieke infrastructuur – zoals elektriciteitsnetwerken, olie- en gasnetwerken, telecommunicatie, water en vervoer – worden steeds vaker het doelwit in cyberoorlogen, vanwege het potentieel om grootschalige schade aan te richten indien ze worden aangetast. In februari 2021 werden twee van de grootste bedrijven in de Braziliaanse elektriciteitssector getroffen door ransomware-aanvallen, waardoor ze tijdelijk een deel van hun operaties moesten opschorten.
De financiële sector blijft ook niet achter. Noord-Koreaanse groepen tonen grote interesse in Braziliaanse doelen zoals cryptocurrency, financiële instellingen en zelfs defensiesectoren. Deze criminelen proberen digitale activa te stelen om de programma's van de Noord-Koreaanse regering te financieren, door sancties te omzeilen – het is een vorm van cyberoorlog met economische motivatie. Bovendien beschouwen internationale cybercriminelen (vaak verbonden met netwerken uit Oost-Europa) de Braziliaanse banken en hun miljoenen klanten als winstgevende doelwitten. Bankmalware-campagnes, phishingnetwerken en diefstal van kaartgegevens treffen Brazilië op industriële schaal. Niet toevallig wees een recent rapport uit dat Brazilië het op één na meest aangevallen land ter wereld is op het gebied van cybercriminaliteit, met meer dan 700 miljoen aanvallen in 12 maanden (gemiddeld 1.379 aanvallen per minuut) – waarvan velen gericht zijn op financiële fraude.
Regering en openbare instellingen
De Braziliaanse overheidsinstellingen – inclusief federale instanties, strijdkrachten, rechtspraak en staatsregeringen – zijn geworden tot prioritaire doelwitten in de cyberoorlog, en trekken aanvallen van spionage en sabotage uit verschillende landen aan. Groepen die verbonden zijn aan China, Rusland en Noord-Korea hebben de afgelopen jaren operaties gericht tegen Brazilië.
De motivatie varieert van interesse in diplomatieke en commerciële geheimen tot het verkrijgen van strategisch voordeel in internationale onderhandelingen. Een rapport van Google in 2023 onthulde dat sinds 2020 meer dan een dozijn buitenlandse cyberespionagegroepen gericht zijn op gebruikers in Brazilië – 85% van de phishing-activiteiten die aan overheden worden toegeschreven, zijn afkomstig van groepen uit China, Noord-Korea en Rusland.
Deze intense activiteit weerspiegelt de positie van Brazilië als regionale leider en invloedrijke speler op het wereldtoneel, waardoor het een aantrekkelijk doelwit is voor tegenstanders op zoek naar vertrouwelijke informatie.
Hoe Brazilië de cyberoorlogsrisico's heeft gemitigeerd
Gezien de escalatie van wereldwijde cyberdreigingen, neemt Brazilië maatregelen - en moet deze blijven verbeteren - omrisico's verminderen en uw cyberbeveiliging versterkenDe lessen uit incidenten en de aanbevelingen van experts komen samen op enkele kernpunten, zoals het versterken van de overheidsstructuren voor cyberverdediging – Brazilië heeft in 2021 de Nationale Cyberveiligheidsstrategie (E-Ciber) goedgekeurd, die de noodzaak benadrukt om de nationale beschermingscapaciteiten te versterken, de internationale samenwerking te verbeteren en de ontwikkeling van nationale technologieën te stimuleren.
Maar er is nog veel te doen. Het land moet aanvullende lagen van verdediging implementeren in de sectoren energie, telecommunicatie, financiën, vervoer, sanering en andere essentiële diensten. Dit omvat het aannemen van internationale veiligheidsnormen (bijvoorbeeld ISO 27001-normen, NIST-framework) en het eisen dat infrastructuurbeheerders voldoen aan minimale cyberbeveiligingsvereisten. Het is ook noodzakelijk om het aanvalssurface van deze organisaties te verkleinen, hun veerkracht te verhogen en robuuste protocollen voor preventie, monitoring en incidentrespons vast te stellen.
In het bijzonder moet de beveiliging van de ruggengraat van het internet in Brazilië worden verbeterd – door datacenters, grote servers, trafiekpunten en andere activa die verschillende kritieke sectoren ondersteunen te beschermen.
In het veld van particuliere bedrijven is er een grotere rijpheid, afhankelijk van de sector. De financiële sector bijvoorbeeld beschikt over een van de meest geavanceerde ecosystemen op het gebied van cyberbeveiliging in Brazilië, aangedreven door strenge regelgeving van de Centrale Bank, voortdurende investeringen in anti-fraude technologie en de noodzaak om transacties met hoge waarde te beschermen tegen steeds geavanceerdere bedreigingen.
Concluderend stelt de wereldwijde cyberoorlog Brazilië voor complexe, maar beheersbare uitdagingen met de juiste planning en investeringen. Het land heeft al vooruitgang geboekt - het wordt beschouwd als het meest volwassen land op het gebied van cyberveiligheid in Latijns-Amerika - maar het tempo van de dreiging vereist voortdurende verbetering.
In het onzichtbare theater van de cyberspace, waar aanvallen in microseconden plaatsvinden, is vooraf voorbereiden essentieel. Het versterken van de Braziliaanse cyberweerbaarheid zal niet alleen de risico's van cyberoorlogen verminderen, maar ook garanderen dat Brazilië veilig kan profiteren van de kansen van de wereldwijde digitale transformatie, zonder dat zijn soevereiniteit of strategische activa in handen vallen van verborgen tegenstanders. Kortom, cyberveiligheid is nationale veiligheid en moet prioriteit zijn in tijden van vrede en conflict, vandaag en altijd.
