Kotahi te mea kua kitea e te tini o ngā tohunga pāpāho utu i ngā tau tata nei ko te pikinga tonu o te utu o ngā pānuitanga utu, ahakoa he Pānui Google, he Pānui Meta, he Pānui TikTok, me ētahi atu. Whai muri i tēnei whakaaro, ka ara ake ētahi pātai e pā ana ki te kaupapa: he aha ngā take e piki haere ai te utu o ngā pānuitanga, ā, kia pēhea te roa ka piki haere tonu te utu?
Ahakoa ehara i te rauemi rauropi, kore utu rānei, mā te haumi ki ngā pānuitanga utu ka nui ake ngā hua mō ngā kamupene, nā te mea ka taea te toro atu ki ngā whakaputanga whānui ake, ka taea ai e te waitohu te toro atu ki tētahi hunga whakarongo whānui ake, me te noho wehewehe tonu i runga i te āhua o te tangata kua tautuhia mō ngā ratonga, ngā hua rānei e tukuna ana. Nā reira, ahakoa te pikinga o ngā utu, ka haere tonu ngā haumitanga.
Ko te raruraru ia, kua mārama te kite i te pikinga o ngā utu i te rohe i ngā tau tata nei, nā te mate urutā i hua ake ai. Nā te horapa o te Covid-19 puta noa i te ao i te tau 2020 me te tau 2021, he maha ngā whare i kati i ō rātou tatau. Hei whakautu i tēnei pānga nui ki te mākete tūturu, i kite mātou i te pikinga nui o te whakamahinga ipurangi e te taupori, ā, i tīmata te whai wāhi i ia rā ki te oranga o te tini o te tangata, tae noa ki taua wā, kāore i whai hononga, kāore hoki i whai hiahia ki te ao mariko.
Hei tohu mō tēnei, e whakaatu ana ngā raraunga mai i te WHO i piki ake te maha o ngā whare whai ipurangi mai i te 71% ki te 83% i waenga i te tau 2019 me te tau 2020, e rite ana ki te 61.8 miriona ngā whare hono. I tēnei horopaki, nā te mea kāore e taea e ngā toa tūturu te whakatuwhera wawe, ko te whakaaro pai i roto i te tini o ngā kaipakihi ko te tīmata ki te hoko mā te ipurangi, ā, ka roa te wā e pau ana i te katoa.
I tua atu, i te wā o te noho mokemoke, he tokomaha ngā tohunga ngaio i kore mahi, ā, me kimi huarahi hei tautoko i a rātou anō i te taha pūtea, ā, i puta ai tētahi atu ia o ngā hua mōhiohio i tēnei wā. I roto i ēnei, i kitea te rongonui o ngā ihirangi mō te whakahaere waka utu.
Nō reira, e toru ā mātou pūtake mō te kaupapa e tātarihia ana e mātou: ngā kaitukumahi (mai i ngā toa i kati i te wā o te mate urutā), ngā tohunga kua whakamutua ā rātou mahi, ā, ko te mea whakamutunga, ko te hoko i te mātauranga e tika ana mō te hunga kore mahi ki te tīmata i ngā mahi māmā i te mara – i hua ake ai te nui rawa o ngā toa ipurangi me ngā kaiwhakahaere waka. Ko te mutunga? He maha ngā toa i te wāhanga kotahi e whakataetae ana, i roto i te pūnaha hokohoko, mō ngā papaaho pānuitanga e whakamahi ana i ngā kupumatua ōrite.
Hei tauira, i roto i tētahi whakaaro ōrite, ina nui te tono mō tētahi momo hua, ā, he iti noa ngā taonga kei te mākete, he aha te mea ka tupu? Ka piki te utu. Ā, koinā te mea i tupu i ngā tau tata nei. He iti noa ngā kaihoko mō aua toa katoa kāore i te mōhio me pēhea te whakarōpū i ā rātou pakihi hokohoko ipurangi.
I tino aru te mākete katoa o te ao i tēnei nekehanga pikinga utu, ā, i pā ki tētahi raupapa o ngā hua kai rongonui i runga i te tēpu o Brazil, e ai ki te tuhinga a O Globo, "I te marama o Hānuere me Pēpuere, i piki te utu o te kai i te kāinga mā te 2.95%, ki te whakarite ki te 1.25% mō te IPCA. I pāngia te kotinga e te El Niño. Kua piki kē ngā utu mō ngā pīni, te raihi, te rīwai me te kāreti neke atu i te 10% i te tau 2024".
Mō te ōhanga o te ao, hei tauira, ko ngā raraunga i tohaina i roto i te rangahau "UK inflation rate: How quick are prices rising?", i kitea ai ahakoa kua tino heke te pikinga mai i te taenga ki te 11.1% i te Oketopa 2022, te reiti teitei rawa atu i roto i ngā tau 40, ehara i te mea kei te heke ngā utu – engari kei te iti haere te tere o te pikinga. E tohu ana tēnei katoa ehara i te mea ko ngā utu pānuitanga anake kei te piki haere, engari kei te piki haere te pihi utu katoa.
I roto i tēnei horopaki whānui, ka mārama te take mō te pikinga o ngā utu kaupapa utu, arā, i te whakarāpopototanga: nā te pikinga whānui o ngā utu puta noa i te ao (tae atu ki ngā whenua o te ao tuatahi); te nui rawa o ngā kaiwhakatairanga i roto i te wāhanga kotahi, me te kore e wehewehe i ngā take; me te hekenga o te uara o te moni Brazil, ka mutu ka kino haere te āhuatanga. I runga i tēnei, ko te ia o ngā utu kaupapa PCP me PPI (utu-mō-ia-pāwhiri me utu-mō-ia-whakaaturanga) he pikinga tonu o ngā utu, i te iti rawa rānei, koinei te tirohanga a ētahi tohunga i roto i te mara hokohoko utu me ngā tau o te wheako i roto i te mākete.
